Haos u glavi, ludilo, zlostavljanje i cirkus – sve je to BEDLAM: Šta se dešavalo u ozloglašenoj mentalnoj ustanovi?

Tokom 18. veka, ustanova za mentalno obolele postala je sinonim za zlostavljanje svojih štićenika.

Kraljevska bolnica Betlem u Londonu, bila je toliko ozloglašena da je reč „bedlam“ koju je koristilo osoblje bolnice, postala je opšte priznata engleska reč koja znači „haos u glavi“ ili „ludilo“.

Psihijatrijska bolnica Betlem, poznata i kao Betlemska bolnica i Bedlam dugo je bila jedina institucija u Evropi koja se bavila ljudima odbačenim od strane društva, mentalno obolelima i onima sa problematičnim ponašanjem. Međutim, prema svojim pacijentima nije bila naročito gostoljubiva. Zapravo, bilo je upravo suprotno.

Zaposleni su se prema pacijentima odnosili okrutno, podvrgavali su ih surovim eksperimentima, zanemarivali i ponižavali – a sve to je do 20. veka bilo potpuno društveno prihvatljivo.

Termin „bedlam“, definisan kao „haos u glavi, konfuzija ili ludilo“, skovan je kako bi opisao ovu ustanovu na vrhuncu eksperimentisanja, tokom 18. veka, a kasnije je ušao u opštu upotrebu.

Osnovana 1247. godine, i prvo je, očekivano za srednji vek, imala i verski karakter i funkcionisla je kao utočište za siromašne. Ne zna se tačno kada je počela da brine i o mentalno obolelima, ali pretpostavlja se u 14. veku. Bila je to tada prva bolnica te vrste u Velikoj Britaniji. Nikada ranije nije postojala adekvatna ustanova za mentalno bolesne, hendikepirane i ljude sklone kriminalnom ponašanju.

Kada je bolnica 1676. godine premeštena u Murfilds u zgradu koju je dizajirao Robert Huk, i nije bila ni nalik nekoj drugoj mentalnoj ustanovi. Njena raskošnost se upoređivala sa francuskim Versajem i jedan pisac je zapisao 1815. godine kako je to dugo bila zgrada koja je jedina podsećala na neku palatu. Kaj Gabrijel Siber, danski vajar, prikladno je – za ulaz bolnice – napravio dve skulpture „Maniju“ i „Melanholiju“.

Međutim, unutar raskošne fasade, nije bilo nimalo glamurozno.

U Bedlam su dolazili pacijenti koji su patili od „hronične manije“ ili „akutne melanholije“, ali i oni koji su izvršili krivično delo poput čedomorstva ili ubistva i ljudi nasilničkog ponašanja.

Biti primljen u Bedlam, kako su ga zvali, nije nužno značilo da će osoba biti uspešno rehabilitovana, pošto je „lečenje“ podrazumevalo nešto više od izolacije i isprobavanja različitih terapija.

Ako je pacijent uopšte uspeo da preživi boravak u ovoj ustanovi, obično mu je bivalo sve lošije. Pacijenti su bili podvrgavani „tretmanima“ kao što je „rotirajuća terapija“ tokom koje bi pacijent sedeo u stolici okačenoj na plafon i vrteo se čak 100 rotacija u minuti.

Očigledna svrha je bila izazivanje povraćanja, tada popularnog leka za većinu bolesti. Vrtoglavica koju bi pacijenti potom dobijali, poslužila je za brojna istraživanja koja se i danas koriste kod izučavanja vrtoglavice.

Jedan od pacijenata, godinama je bio vezan u sićušnoj samici u kojoj nije mogao ni da se ispruži.

Skromna kuhinja nije uključivala nikakvo voće i povrće.

Lanci, okovi i ledene kupke bile su svakodnevne „terapije“ koje su propisivali lekari.

Osim društvenih običaja tog vremena, nedostatak finansija takođe može da bude objašnjenje zašto je ova ustanova postala Bedlam. U 18. veku, bolnica je bila slabo finansirana od strane države, koja se u velikoj meri oslanjala na donacije porodica pacijenata i privatne donatore.

Međutim, ogromna većina onih koji su se našli u Bedlamu nije dolazila iz bogatih porodica, pa čak ni iz srednje klase. Pacijenti su često bili siromašni, neobrazovani i žrtve i mentalnih bolesti, ali i sistema i društva.

Verovalo se i da su određeni pacijenti puštani iz ustanove kako bi prosili. Obično su nosili limeni tanjir na ramenu kao značku i bili su poznati kao Bedlameri, Bedlamiti ili Bedlamski prosjaci.

Tokom 18. veka Bedlam je više bio nešto poput „cirkusa“, nego što je bio ustanova za rehabilitovanje pacijenata sa mentalnim poremećajima, i to iz prilično jednostavnog razloga: „nakaze“ su zarađivale novac. Ljudi sa svih strana su dolazili da vide pacijente u Betlemskoj kraljevskoj bolnici. Za neke je to čak bilo „praznično putovanje“.

Često se dešavalo da pred publiku budu izvedeni ljudi koji su najrazličitijim sredstvima bili naterani da glume „čudake“, kako bi opravdali novac koji su gosti dali za karte.

Kada je sredinom 1800-ih, čovek po imenu Vilijam Hud postao lekar ove bolnice, polako je počeo da menja stvari, u nadi da će napraviti prave programe lečenja i vratiti bolnici ugled.

Bedlamiti su do tada bili podvrgavani užasnim eksperimentalnim tretmanima. Pojedini zaposleni su zanemarivali pacijente jer su im trebali samo za proučavanje njihovih leševa, nakon smrti.

Svi oni čija tela nakon smrti nisu bila iskorišćena za ispitivanja, bačeni su u masovnu grobnicu u ulici Liverpul, koja je otkrivena tek pre nekoliko godina.

Tokom Drugog svetskog rata, Kraljevska bolnica Betlem je preseljena izvan grada, što je trebalo da poboljša kvalitet života pacijenata, ali i da oslobodi bolnicu njenog užasnog nasleđa.

Danas se na mestu prvobitne zgrade u Liverpulskoj ulici nalazi železnička stanica, a svedočanstva o ovoj ustanovi nalaze se u Muzeju uma.